Những chiếc cúc của Napoleon: 17 phân tử đã thay đổi lịch sử như thế nào

Đội quân hùng hậu Grande Armée của Napoleon - (Ảnh: WIKIWAND).

Đội quân hùng hậu Grande Armée của Napoleon - (Ảnh: WIKIWAND).

Câu chuyện được đề cập trong cuốn sách có tên Napoleon’s Buttons: How 17 molecules changed History (tạm dịch: Những chiếc cúc của Napoleon: 17 phân tử đã thay đổi lịch sử như thế nào), tác giả Penny LeCouteur – giáo sư hóa học kiêm nhà văn sống tại thành phố Vancouver của Canada, và tiến sĩ Jay Burreson – một nhà hóa học công nghiệp đồng thời là nhà quản lý của một hãng công nghệ.

Theo đó, khi đội quân của Napoleon hành quân tới Nga vào tháng 6/1812, họ là một lực lượng hùng hậu với hơn nửa triệu binh sĩ.

Tuy nhiên tới tháng 12 năm đó, đội quân có tên Grande Armée này chỉ còn lại chưa tới 10.000 quân sau khi một số lượng lớn binh sĩ tử trận vì giao tranh, đói khát và vì lạnh.

Một trong những “thủ phạm” khiến đoàn quân Napoleon thất bại được nói là nhữngchiếc cúc sử dụng trên áo choàng, quần và áo khoác của binh sĩ trong đoàn Grande Armée.

Những chiếc cúc này được làm bằng thiếc, thường không bền trong điều kiện nhiệt độ thấp. Khi ở trong điều kiện thời tiết lạnh, loại vật liệu vốn cứng và sáng bóng này sẽ vỡ vụn ra thành bột.

Thiếu cúc, quân phục và áo choàng chống rét của binh sĩ trở nên “tanh bành” như những tấm thảm rách lỗ chỗ khiến họ không được giữ ấm. Trang phục lỏng lẻo, vướng víu cũng ảnh hưởng đến khả năng chiến đấu của họ.

Kết quả, khi đến được thành phố Borisov, cả đoàn quân hùng hậu chỉ còn lại số ít, vật vờ “như những bóng ma”.

Theo các nhà khoa học, mặc dù không phải mọi nguyên tố hóa học đều có thể giúp đưa ra những lý giải lịch sử, nhưng những đặc trưng của các phân tử là vấn đề trung tâm của rất nhiều sự kiện lớn trong suốt lịch sử đã trải của loài người.

Ví dụ như vật liệu bông vốn được làm từ cellulose, một chất liệu được sản xuất hiệu quả hơn trong điều kiện thời tiết ẩm. Độ ẩm xung quanh sẽ giúp các sợi vải gắn chặt với nhau khiến chúng khó phân tách hơn trong khi dệt.

Kết quả là các khu vực hay mưa ở miền Bắc nước Anh trở thành nơi lý tưởng để mở rộng ngành công nghiệp bông sợi. Địa thế đó cũng đã biến khu vực này từ một xã hội nông nghiệp đơn thuần thành một khu vực phát triển công nghiệp sôi động…

Cuộc chiến Mùa đông năm 1812

Khi xâm lược Nga, Napoleon tự tin rằng đội quân lớn của mình sẽ thẳng tiến đến chiếm Moscow,  buộc người Nga phải đầu hàng trước mùa đông.

Người Nga biết rõ sức mạnh của đội quân Napoleon và quyết định tiến hành chiến lược vườn không nhà trống. Họ giao tranh nhiều trận với quân Pháp nhưng liên tục rút lui, ngay cả khi giành chiến thắng. Trước khi rút, quân Nga mang theo mọi lương thực khiến lính Pháp gặp khó khăn về nguồn tiếp tế. Sau trận đánh lớn ở Borodino, ngoại thành Moscow, Napoleon dễ dàng chiếm được thành phố lớn này nhưng người Nga vẫn không hề đầu hàng.

Do cạn nguồn lương thực, quân Napoleon buộc phải rút lui. Trong quá trình lui binh, mùa đông khắc nghiệt ở Nga khiến quân Pháp bị tổn thất nặng nề. Ngoài ra, cuộc tấn công chớp nhoáng của Nga ở trận Vyazma cũng cản trở đà lui binh của Napoleon khi vừa mới bắt đầu.

Vào giữa tháng 10, nhiệt độ dưới 0 độ C giúp người Nga tận dụng lợi thế trong trận Krasnoi. Dù quân Napoleon trốn thoát với lực lượng còn nguyên vẹn, những người lính lạnh cóng và đói khát luôn lo sợ về cuộc tấn công tiếp theo của quân Nga.

Cuối cùng, Napoleon cũng đến được sông Berezina. Người Pháp chỉ cần băng qua sông băng để thoát thân, nhưng lớp băng vừa mới nứt đã gây khó khăn cho họ. Một số lính công binh dũng cảm đã lội xuống dòng nước băng giá để xây cầu thô sơ, trong khi quân Nga liên tục tấn công ác liệt vào đội hình quân Pháp đã mệt mỏi.

Lính Pháp hoảng loạn tràn lên các cây cầu, rất nhiều người rơi xuống sông khiến hàng nghìn quân bị hạ thân nhiệt và tê cóng. Quân Napoleon cuối cùng cũng qua được sông nhưng bị tổn thất tới hàng chục nghìn người. Thảm bại của chiến dịch này đã khiến quân đội Pháp suy yếu đáng kể, đồng thời gây ảnh hưởng đến danh tiếng của họ ở nước ngoài. Các đồng minh của Pháp chuyển phe khi Chiến tranh Liên minh thứ 6 nổ ra, khiến Napoleon phải sống lưu vong ở Elba.